Tiroid ve Büyüme

TİROİD VE BÜYÜME

Tiroid,  boynun ön yüzünde trakea üzerinde 3 lobdan oluşan bir endokrin bezdir. Tiroid bezi hipofizden salınan TSH hormonu ile uyarılır ve tiroid hormonlarını üretir. Tiroid bezi en çok T4 hormonu üretir ve T4 vücudun ihtiyacına göre etkin olan T3’e dönüşür. Tiroid hormonlarının birçok etkisi bulunur. Vücudun bütün metabolizmasını etkiler.   Beyin gelişimi ve büyüme için şarttır.  Tiroid hormon eksikliği ‘hipotiroidi’, fazlalığı ise ‘hipertiroidi’ olarak adlandırılır.

Anne rahminde ve/veya hayatın erken dönemlerinde tiroid hormon eksikliği ileri derecede zeka ve gelişme geriliğine neden olur.  Bu nedenle doğumsal olarak tiroid hormon eksikliği olan çocuklar erken dönemde tanı almaz ve tedavi edilmezler ise zekaları ve gelişimleri ileri derecede geri kalır. Bu çocuklar erken dönemde tanı alır ve tiroid hormonu ile tedavi edilirler ise normal zeka ve gelişim gösterirler. Bu nedenle doğumda tarama programları yapılmaktadır.

Tiroid hormon eksikliği 3. yaştan sonra gelişir ise zekada kalıcı hasar bırakmaz ancak büyüme geriliği gelişir.  Büyüme plağı üzerindeki birçok etki ile büyüme gerçekleşir. Bu etkilerden biri de tiroid hormonudur.  Tiroid hormonları yeterli değil ise büyüme gerçekleşemez.  Tiroid hormonu büyümeyi, doğrudan büyüme plakları üzerinden, büyüme hormonu salınımını ve etkisini arttırarak ve vücut metabolizmasını etkileyerek uyarır.  Endokrin bozukluğa bağlı gelişen boy kısalıklarının en çok görülen nedeni tiroid hormonu eksikliğidir.  Büyümeyi etkileyecek altta yatan sistemik bir hastalığı olmayan ve tiroid hormonu eksikliği bulunan çocukların vücut ağrılıkları yaşlarına göre normal veya fazladır.  Ancak boy uzamaları durur ve boyları yaşıtlarından kısa kalır. Bu nedenle bu çocuklar kısa ve hafif tombul görünebilirler. Aynı zamanda tiroid hormonlarının eksik olması nedeniyle oluşan ödem de bu görüntüye katkıda bulunabilir. 

Tiroid hormonu eksikliğinin çocuklarda en belirgin bulgusu büyümenin durması ve boy kısalığıdır. Bununla birlikte halsizlik, üşüme, kabızlık, konsantre olamama gibi tiroid hormonu eksikliğinin diğer bulguları da görülebilir (Tablo 1). 

Tiroid hormonu fazlalığı da büyümeyi olumsuz etkiler. Tiroid hormonu fazlalığı bulguları daha belirgin olduğu için olgular daha çabuk tanı alır, bu da büyüme etkilenmeden tedavinin başlanmasına neden olur.  Tiroid hormonu fazlalığında metabolik hız artar, çarpıntı, terleme, çabuk sinirlenme gibi bulgular yanında iştah artışına rağmen ağırlık kaybı görülür.

Tiroid hormonu eksikliği neden olur?

Tiroid hormonu eksikliği doğumsal veya edinsel olabilir.  Doğumsal kalıcı nedenler tiroid bezi ile ilgili olabileceği gibi TSH ve/veya TRH eksikliği sonucunda da gelişebilir. Geçici nedenler de doğumsal hipotiroidi geliştirebilir (Tablo 2).  Edinsel nedenler; tiroid bezinin çalışmasını etkileyecek tiroid hastalıları; kronik lenfositik tiroiditi, geç belirti veren doğumsal nedenler, iyot eksikliği veya fazlalığı, ilaçlar, radyoterapi, TSH ve/veya TRH salınımını etkileyen tümörler, infiltrasyonlar olarak sıralanabilir (Tablo 3).

Tablo 1. Hipotiroidi belirti ve bulguları

Tablo 2. Doğumsal hipotiroidi nedenleri

Tedavi ve Takip:

Tiroid hormon eksikliği belirlenen olgular mutlaka tiroid hormonu ile tedavi edilmelidirler. Tiroid hormonları doktorun tavsiye ettiği dozda tercihen sabahları aç karınına alınmalıdır. Tedavi başlanan olgular önerilen aralıkta kontrollere gitmeli ve kandaki tiroid hormon düzeyleri takip edilmelidirler.