Diyabet nedir ?
İnsan vücudu biyolojik bir makine gibidir. Canlı kalabilmesi ve her türlü fonksiyonunu yürütebilmesi için sürekli enerjiye ihtiyacı vardır. Vücudumuzun en önemli enerji yakıtı ise bir şeker olan glikozdur.
Diyabet insülin eksikliği sonucu kan glikozunun enerji için kullanılamaması, kanda yükselmesine rağmen vücutta enerji eksikliğinin oluşmasıdır. Vücut enerji açığını gidermeye çalışırken metabolik dengesi bütünüyle bozulur.
Farklı diyabet şekilleri var mıdır?
Diyabet, genel olarak tedavisi insülin gerektiren Tip 1, ve diyet, hap ve/veya insulin ile yapılan Tip 2 olarak ikiye ayrılır. Bunun dışında nadir görülen, başka hastalıklara eşlik eden ikincil diyabet, gebelik diyabeti veya bir gen bozukluğu sonucu ortaya çıkan MODY denilen ailevi diyabet şekilleri de vardır.
Diyabetin belirli bir başlama yaşı var mıdır?
Tip 2 diyabet ileri yaşlarda ve şişmanlarda görülür, günümüzde artan şişmanlık oranı ile birlikte 10-12 yaş sonrası gençlerde de Tip 2 diyabet görülmeye başlamıştır. Tip 2 diyabetin nedeni vücutta oluşan insülin direnci nedeni ile insülinin yetersiz kalmasıdır. Tip 2 diyabet sinsi ve yavaş gelişir. Tip 1 diyabet ise özellikle çocuk ve adolesan yaşlarda başlar. Hızlı gelişir. Belirtilerin başlaması ile tanı arasında geçen süre 2-4 hafta kadardır.
DİYABET NEDİR ve ÇOCUKLARDA TİP I DİYABET
Çocuklarda neden Tip 1 Diyabet olur?
“Diyabet neden olur ? Niçin bazı çocuklar diyabete yakalanır ?” bu en çok sorulan sorulardan biridir. Tip 1 diyabet, diyabete yatkınlığı olan bireylerde çevresel uyaranların tetikleyici etkileri sonucu oluşur. Çevresel tetikleyiciler olarak viral enfeksiyonları başta sayabiliriz. Gıdalara konulan renk, koku, dayanıklılık arttırıcı katkı maddeleri, bazı tarım ve haşere ilaçları, çevresel kirlenme yapan birçok etken, ağır stres ve her türlü çevresel kirlenme sayılabilir. Çocuklarda viral infeksiyonların etkisi tartışma götürmez. Doku grubu olarak adlandırdığımız insan lökosit antijenlerinin bazıları Tip 1 diyabet oluşumu için yatkınlık yaratıcıdır. Bu kişilerin savunma hücreleri uygun koşullar oluşursa tetiklenir, bu duruma otoimmunite adı verilir. Tetiklenmiş hücreler, direkt olarak ve de salgıladıkları bazı kimyasal maddeler ile insülin salgılayan ß hücrelerini geri dönüşümsüz olarak harab eder ve Tip 1 diyabete yol açarlar.
Tip 1 Diyabet sık görülür mü?
Tip 1 diyabet en sık görülen kronik hastalıklar arasındadır. Dünyada sıklığı ülkelere göre değişkenlik gösterir. Ülkemizde 1996 verilerine göre her yıl otuz beş bin çocuktan biri diyabet olmaktadır. Diyabet başladıktan sonra geri dönüşümü yoktur. Ömür boyu sürer.
Günümüzde diyabet sıklığı giderek artmakta ve süt çocukları da dahil olmak üzere her yaşta görülebilmektedir.
Çocuklarımızı Tip 1 diyabetten koruyabilirmiyiz ?
Bugün için Tip 1 diyabeti önleme gibi bir şansımız yoktur. Ancak çocuklarımızın yaşamın ilk yılında anne sütü ile beslenmesi, katkılı gıdalardan olabildiğince uzak tutulması, sağlıklı ve dengeli beslenmesinin sağlanması ve viral hastalıklar için koruyucu önlemlerin uygulanması, huzurlu psikolojik çevre yapılabilecek en yararlı korunma yöntemleridir.
Diyabet tanısı nasıl konur ?
Kan açlık kan glikozunun iki kez 126 mg/dl veya üzerinde bulunması veya rastgele (aç veya tok) kan şekerinin iki kez 199 mg/dl üzerinde bulunması kesin tanı koydurucudur. Ayrıca kanda adacık antikoru, insülin antikoru gibi otoimmuniteyi gösteren otoantikorların varlığı Tip 1 diyabet tanısı için çok önemlidir.
Tip 1 diyabetin belirtileri nelerdir ?
Çocuk ve gençlerde görülen Diyabetin başlıca belirtileri, çocuğun ağzının kuruması, sık susaması, sık ve bol idrar yapması, geceleri su içmek ve tuvalete gitmek için birkaç kez kalkmaya veya gece altına kaçırmaya başlamasıdır. Kız çocuklarında genital bölgedeki kaşıntı veya mantar infeksiyonu ilk haberci olabilir. Çocuk önceleri iştahla yemek yemesine karşın kilo kaybeder, günler içinde iştahı azalır, hızlı tartı kaybı dikkat çekicidir. Tartı kaybının önemli bir nedeni de çok idrar yapma sonucu vücudun su kaybetmesidir.
Çocuklar diyabet tanısını bu belirtiler sırasında almazlar ve tedaviye başlanmaz ise 2-4 hafta içinde halsizlik, uykuya eğilim, karın ağrıları, kusma, hızlı hızlı nefes alıp verme başlar. Vücut, hızla kaybedilen su nedeniyle ileri derecede kurumuş, kanda kullanılmayan şeker anormal biçimde artmış ve vücut gerekli enerjisini şeker yerine yağları yakarak sağlamaya çalıştığı için yağların atığı olan keton cisimleri kanda aşırı derecede birikmiştir (asidoz). Çocuğun beyni, böbrekleri kalbi ve tüm organları bu durumda tükenmişliğe sürüklenir. Bu aşamaya gelen çocukta artık dakikalar bile önem taşır bunun ardından gelen koma ile çocuğun kaybedilme riski çok yüksektir. Yukarıda saydığımız belirtileri taşıyan bir çocukta yaşı ne olursa olsun “Tip 1 diyabeti” aklımıza getirmeliyiz. “Çocuktur, bu yaşta diyabet olmaz” düşüncesi çok hatalıdır. Tanı için, bir idrar analizi ve kan şekerinin kontrolü gerekir. Çocuk, acilen bir sağlık kuruluşuna veya doktora götürülmelidir.
Erken tanı diyabet için hayat kurtarıcıdır.
Prof. Dr Hülya Günöz
İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı
Büyüme-Gelişme ve Pediatrik Endokrinoloji
Bilim Dalı Öğretim Üyesi
** Web sitemizde yer alan yazılar bilgilendirme amaçlı olup; hekim tavsiyesi olarak algılanmamalıdır.
