ÇOCUK ENDOKRİNOLOJİSİ VE DİYABET DERNEĞİ

Adolesanlarda Hipertrikoz

Hipertirkoz, hirsutizm ve alopesi gibi kıl ile ilgili bozukluklar her yaşta psikososyal sorunlara neden olurlar. Birçok yazıda hipertrikoz ile hirsutizm aynı anlamda kullanılmaktadır. Halbuki hirsutizm androjene duyarlı olan koltuk altı, pubis, üst dudak, çene, göğüs, üst bacak gibi bölgelerde görülen terminal kıl artışıdır. Genellikle endokrinolojik bozukluklara bağlıdır(1). Hipertrikoz ise yaşa cinse ve ırka göre vellus veya lanugo kıllarının androjene duyarlı olmayan bölgelerde aşırı büyümesidir(2). Hipertrikozda kıllanma artışı sırtta, alında, glabella bölgesinde, üst dudakta, kol ve bacaklarda görülür. Hipertrikoz ırksal farklılıklar gösterir. Örneğin Akdeniz bölgesindeki kadınlarda daha sıktır (3,4).

Kıl’ın epidermis üzerinde kalan kısmına gövde, folikül içinde kalan kısmına ise kök denir. Terminal kıllar içten dışa doğru medulla, korteks ve dış tabaka olmak üzere 3 bölümden oluşur. Lanugo veya Vellus kıllarda ise medulla yoktur. Intrauterin dönemde deri lanugo kılları ile örtülüdür. Otuz altıncı gestasyon haftasında lanugo kılları dökülür ve yerine 2.jenerasyon lanugo kılları büyür. İkinci jenerasyon lanugo kılları da postnatal hayatın 3. veya 4. ayından sonra dökülür. Vellus kıllarının özellikleri ince (< 0.1 mm) genellikle pigmente, kısa (< 2 mm) olmalarıdır. Terminal kılların özelliği ise kalın ( 0.6 mm), uzun (> 2 cm) pigmente ve medullasının oluşmuş olmasıdır(5).

Hirsutizmdeki kıllanmayı değerlendirirken Ferriman-Gallwey puanlaması kullanılır (6). Hipertrikozu değerlendirmek için de bir puanlama sistemi geliştirilmiştir(Şekil1).

Bu sistemde alın saç çizgisine yakın bölge, glabella, üst dudak üstü, yanakların kulağa yakın bölgesi, sırt, sakrum, kollar ve bacaklar olmak üzere 8 bölgede kıllanma 1’den 3’e kadar puanlanmıştır. Kıl olmaması sıfır olarak puan alır. 1; vellus kıllarının varlığı, 2; vellus kılların orta derecede artışı, 3; vellus kılların aşır derecede artışı ve komşu bölgelere yayılmış olmasıdır. Bu esaplamaya göre 7’nin üstünde bir puan alınması hipertrikoz olarak değerlendirilir (4).

Hipertrikoza neden olan mekanizmaları tam olarak anlaşılamamıştır. Bazı çalışmalarda hipertrikozlu vakalarda dihitrotestosteron düzeyleri yüksek bulunmuştur. Bu nedenle hipertirkozu mekanizmalarına göre sınıflandırmak uygun değildir. Hipertrikoz sınıflaması Tablo 1’de gösterilmiştir (7).

Tablo 1 – Hipertrikoz Sınıflaması

1- Konjenital Hipertrikoz

a) Jeneralize

  • Konjenital hipertirkoz lanugoza
  • Cantu sendrom
  • Brechman-de Lange sendrom
  • Lipoatrofi
  • Mukopoli sakkoridoz

b) Lokalize

  • Nevoselluler nevus
  • Nevoid hipertrikoz
  • Spinal hipertrikoz
  • Hemi hipertrofi
  • Yumuşak doku hamartomu

2- Akiz Hipertrikoz

a) Jeneralize

  • Malignansi ile görülen hipertrikoz
  • Malingn olmayan hipertrikoz
  • Tiroid bozuklukları
  • Malnutrisyon
  • Anoreksi Nervosa
  • Acrdynia
  • İlaçlar

b) Lokalize

  • Deride inflamatuar değişikliklerden sonra
  • Akiz porfiria
  • Lokal ilaç uygulamaları
  • Becker Nevus

Adolesan dönemde hipertrikoz ya doğuştan başlayıp devam eden ya da akiz olarak gelişen bir durumdur. Akiz başlayan durumlar Becker Nevusu, lokal inflemasyon ve tahrişe bağlı olabilir. Becker Nevusu vücudun herhangi bir yerinde görülen düzensiz hipermelanotik soliter bir lekedir. Özellikle püberte döneminde üstünde kıllanmada artış olur. Genellikle akizdir, nadiren doğumsal olabilir.Erkeklerde daha sıktır. Erkeklerde pübertede tüylenmenin artışının, artan androjenlere bağlı olduğu düşünülmektedir. Lokal inflamasyon veya tahrişe bağlı olarak da o bölgede lokal hipertrikoz olabilir. Uzun süreli iyod, psoralen ve ultra viole uygulaması, ortopedik alçıların altında kalan bölgelerde, bazı aşılara bağlı olarak ( suçiçeği, difteri, tetanoz, kızamık) lokal inflamasyondan sonra oluşur. Lokal tahriş ve inflamasyonun olduğu bölgelerde hipertrikoz oluşumunun muhtemelen o bölgede artan kan akımına bağlı olduğu ileri sürülmektedir.

Yaygın hipertrikoz serebral bozukluklarda özellikle postviral ensefalit, kafa yaralanmalarından sonra görülür. Burada da hipotalamik faktörlerin rol aldığı düşünülmektedir. Tbc, AIDS, infeksiyonlardan sonra da yüzde, bacaklarda hipertrikoz görülebilir.

Malnutrisyon ve uzun süreli açlık yaygın hipertrikoza neden olur. Yeme bozukluğu olan bir grup hastada yapılan çalışmada bulimia’sı olanların % 36’sı, Anoreksia Nervoza’sı olanların ise % 77’sinde hipertrikoz saptanmıştır ( 8 ).

Tiroid bozukluklarında da miksödeme bağlı olarak artan asit mikopolisakkaridlere bağlı olduğu düşünülen hipertrikoz özellikle bacaklarda daha sık görülür.

Akiz hipertrikozis Lanuginosa nadirdir. Akciğer kanseri, lenfoma, Ewing sendromu gibi malinitelerde görülür. Hipertrikozun tümörün salgıladığı bazı maddelere bağlı olduğu ileri sürülmekte ancak böyle bir madde henüz izole edilmemiştir.

Bazı ilaçlarında yaygın hipertrikoz yaptığı bilinmektedir. Hipertrikoz yapan ilaçlar tablo 2’de gösterilmiştir.

Tablo 2 – Hipertrikoz yapan ilaçlar

  • Rhenytoin
  • Acetazolamide
  • Streptomycn
  • Latanoprost
  • Cylosporine
  • Psoralen
  • Daizoxide
  • Minoxidil

HİPERTRİKOZDA TEDAVİ

Hipertrikoz estetik olmayan bir durumdur ve bu nedenle sıklıkla kozmetik bir sorundur. Hipertrikoz sistemik bir hastalığa veya ilaç kullanımına bağlı ise neden ortadan kaldırıldığında hipertrikoz da düzelecektir. Hipertrikoz primer nedenlere bağlı ise adolesanda yarattığı psikososyal bozukluklar nedeni ile tedavi edilmelidir. Hipertrikoz tedavisinde birçok model vardır. Bunlardan en basiti istenmeyen tüylerin % 6’lık hidrojen peroksit gibi maddelerle renklerinin açılması ve yumuşatılmasıdır. Böylece kıllar daha az görünür hale gelir. Diğer metodlar ise Depilasyon, Epilasyon, Elekrolozis, Termolisis ve Laser tedavi metodlarıdır.

Depilasyon metodlarında kıllı bölgenin traş edilmesi veya kimyasal madde ile kılların temizlenmesi yapılır. Bu metodlar eski, geçici tedavi sağlayan ve sık tekrarlanması gereken metodlardır.

Epilasyon metodları ise cımbız veya elektronik cımbızla, ağda ile kılların kökünden çıkarılmasıdır. Tedavi sırasında ağrı hissedilir. Kıllar kökünden çıkarıldığı için daha uzun sürelerle tekrarı gerekir.

Kalıcı kıl dökücü metodlar ise Elektrolizis, Lazer ve Termolizis metodlarıdır. Bu metodlar yapan kişiye bağımlıdır ve ağrılıdır. Elektrolizis ve Termolizis de kılların folikülleri yok edilir ve skara sebeb olmazlar. Sık yan etkileri ise hiper ve hipo pigmentasyon ve lokal infeksiyonlardır.

Hızlı, daha az ağrılı, yapan kişiye daha az bağımlı ve muhtemelen daha etkili olan Lazer, Elektrolizis metoduna göre daha üstündür. Lazer lokal hipertrikozda kullanılmaz. Kalıcı kıl dökülüşü de kesin olarak kanıtlanmamıştır.

 
Prof. Dr. Rüveyde Bundak
İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi



KAYNAKLAR :

1- Wendelin DS, Pope DN, Mallory SB. Hypertrichosis. J Am Acad Dermatol 2003; 48 : 161-79.

2- Baumeister FAM, Schwarz HP, Stengal Ruthowskis. Childhood hypertrichosis diagnosis and management. Arch Dis Child 1995; 72 : 457-459.

3- Barth JH, Wilkinson JD, Damber RPR. Pre pubertal hypertrichosis : normal or abnormal ? Arch Dis Child 1988; 63 : 666 – 668.

4- Gryngarten M, Bedecarras P, Ayuso S et al. Clinical assessment and serum hormonal profile in prepubertal hypertrichosis. Horm Res 2000; 54 : 20-25.

5- Jahoda CA, Reynolds AJ. Dermal-epidermal interactions – follicle – derived cell populations in the study of hair – growth mechanisms. J Invest Dermatol 1993; 101 (Suppl 1) : 335- 385.

6- Ferriman D, Gallwoy JD : Clinical asessment of body hair growth in women. J Clin Endocrinol Metab 1961 ; 21 : 1440 – 1447.

7- Berker DAR, Messenger AG, Sinclair RD. Disorders of hair. In : Burns T, Breathnach S, Cox N, Griffiths C, eds. Rook’s Textbook of Dermatology. Seventh editions. Oxford : Blackwell Science, 2004 : 91-98.

8- Glorio R, Allevato M, De Popla A et al. Prevalence of cutaneous manifestations in 200 patients with eating disorders. Int J Dermatol 2000; 39 : 348 – 53.



** Web sitemizde yer alan yazılar bilgilendirme amaçlı olup; hekim tavsiyesi olarak algılanmamalıdır.