Normal Büyüme Sağlıklı Çocuk Göstergesidir

Prof. Dr. Mehmet Emre Atabek

Güncellenme Tarihi: 18-10-2017

Bir araştırıcı, büyümeyi bir dereceye benzetmiş ve derece hasta bir çocuğun ateşini gösterir bunun gibi büyümenin de çocuğun beslenme durumunu ve genel sağlığını yansıttığını vurgulamıştır.

Büyüme, anne karnında başlar ve ergenlik döneminin sonuna kadar sürer. Çocukluk döneminde sürekli bir büyüme olması çocukları erişkinlerden farklı kılan bir özelliktir. Özellikle kronik hastalıklar ve beslenme yetersizliği boy uzamasını etkileyen en sık nedenler olarak karşımıza çıkmaktadır.

Çocukluklarda büyüme duraklaması veya boy kısalığı altta yatan hastalığın ilk belirtisi olarak kabul ediliyor. Çocukluk döneminin en büyük özelliği, anne karnından başlayarak sürekli bir büyüme süreci göstermesidir. Ne var ki her çocuk sağlıklı büyüme ve gelişme sürecini yaşayamıyor. Hastalıklar ve beslenme yetersizliği çocuğun en çok boy uzamasını etkiliyor.

Anne karnındaki bebeğin büyüme açısından ultrason ile takibi yapılabilmektedir. En az 15 gün arayla yapılan iki ultrason incelemesiyle büyüme duraklaması saptanırsa daha anne karnında iken çocukta büyüme geriliği tanımı kullanılır. Bu çocuklar doğumdan sonra sıkı takip altına alınırlar. Büyümeyi yakalama 6-15 ay arasında olsa da son sınır olarak baş çevresinde 18, ağırlıkta 21, boyda ise 36 ay beklenir. Hatta ileri prematür bebeklerde büyümeyi yakalama oldukça gecikebilir. Bu sürelerde normali yakalayamayan çocukların mutlaka çocuk endokrinoloji doktorları tarafından değerlendirilmesi ve tedavi edilmeleri önemlidir. Sonuç olarak doğum tartısı gebelik süresine göre düşük olarak doğan ve ilk 2 yaşta büyümede yakalama yapamayan çocukların da nihai boyları kısa olur.

Normal doğan bebeklerde de doğum sonrasında boylarının büyüme eğrilerinde normalin altında olması, en az 6 aylık izlemlerde büyüme hızının düşük olması veya anne babaya göre boyun kısa olmasını boy kısalığı kabul ediyoruz. Bu durum çocuk endokrinoloji doktoruna danışmayı ve bazı endokrin testler dâhil ileri tetkikler gerektirebilir.

Annenin, göbek bağının ve anne karnındaki çocuğun problemsiz olduğu 40 haftalık gebelik sonrasında boyu 50cm, ağırlığı 3250gr ve baş çevresi 35cm olan bir yeni doğan dünyaya gelmektedir. Doğum ağırlığı kız bebeklerde 3150, erkek bebeklerde ise 3500gr civarındadır. Çocukların erişkin dönemde ulaşacakları boy için hesaplama yöntemlerinden biri oldukça basittir. Kız çocuk için; anne ve baba boyunun toplamından 13 çıkarılacak, çıkan sonuç ikiye bölünecek. Ortaya çıkan sayı, çocuğun olması gereken boy uzunluğunu verir. Erkek çocuk için anne ve baba boyunun toplamına 13 eklenecek, çıkan sonuç ikiye bölünecek. Bu sonuçlar çocuğun erişkin final boyu için ortalama değerleri verir ve bunun standart sapmalarının olacağı da dikkate alınmalıdır. Kız ve erkeklerde büyüme hızı ortalama olarak İlk 1 yaşta; yılda 25cm, 1-2 yaş arası yılda 10-14cm, 2-4 yaş arası yılda 10 -12 cm, 4-12 yaş arası yılda 5 cm, ergenlik dönemi boyunca kızlar 20-25cm, erkekler 25-28 cm uzar.

Boy kısalığının toplumda görülme sıklığı %3-15 arasında değişir. Boy kısalığının nedenleri oldukça fazladır. Ailevi boy kısalığı, yapısal boy kısalığı ve ergenliğin gecikmesi, iskelet sistemi hastalıkları, doğum kilosunun düşük olması, beslenme bozukluğu, kronik hastalıklar, uzun süreli ilaç kullanımı, Turner sendromu, hipotiroidi, büyüme hormonu eksikliği ve sevgi yoksunluğunu nedenler arasında sayabiliriz. Turner sendromu kız çocuklarında 2500'de bir görülür Göze çarpan bulguları erken yaşlarda boy kısalığı ve ileriki yaşlarda adet kanamasında gecikmedir. Büyüme hormonu eksikliği 3 bin 500'de bir görülür ve sıklıkla tek bulgusu boy kısalığı veya büyümede duraklamadır. Hipotiroidi sıklığı da 3 bin 500'de birdir ve doğumsal formlarında boy kısalığı dışında zekâ geriliği de görülür.

Bunlardan ülkemizde en çok öne çıkan neden özellikle hayatın ilk yıllarında geçirilen beslenme bozukluğudur. Uzun süren beslenme bozukluğu olan çocukta önce kilo düşer sonra boy kısa kalır. Sağlıklı büyümek ve boy kısalığını önleyebilmek için sağlıklı bir beslenme ilk koşuldur.

Bunun yanında gözden en çok kaçan boy kısalığı nedenlerinden biri de sevgisizliktir. Psikososyal nedenlerle örneğin sevgi yoksunluğu yaşayan çocuklarda, sosyal problemleri fazla olan ailelerin çocuklarında ve bazı yuva çocuklarında kısa boyluluk görülebilmektedir.

Boy kısalığı olan bir çocuğun tedavisi boy kısalığı nedenine göredir. Yapısal boy kısalığı olan çocuklar aynı zamanda ergenliğe de geç girerler. Bu çocuklardan 14 yaşına geldiği halde ergenliğe girmemiş olanlara cinsiyete uygun hormon tedavisi vermek gerekebilir. Kronik hastalığı olan çocuklarda bu hastalıkların tedavisi önemlidir. Günümüzde büyüme hormonu eksikliğine bağlı boy kısalığı olan çocukların boyları büyüme hormonu verilerek uzatılmaktadır. Büyüme hormonu vermek için boy kısalığı olan çocukların endokrin değerlendirmelerinin yapılması gerekmektedir. Büyüme Hormonu eksikliği dışında tedavinin etkinliği daha az olacağı unutulmamalıdır. Sonuçta boy kısalığına neden olan hastalık ne kadar erken teşhis ve tedavi edilirse boy uzatma tedavisinde de başarı şansı o kadar artar.

Prof.Dr. Mehmet Emre ATABEK
Selçuk Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi
Çocuk Endokrinoloji Bilim Dalı Başkanı

---

** Web sitemizde yer alan yazılar bilgilendirme amaçlı olup; hekim tavsiyesi olarak algılanmamalıdır.